Uur- en kalenderwijzerplaat
- | |
Anoniem (onbekende vervaardiger) | |
| ca. 1500 | |
| Het paneel is bezaaid met honderden figuurtjes en diende oorspronkelijk als wijzerplaat voor een uurwerk met kalender. De gaten waardoor de assen van de wijzers staken, die de uren en wellicht de dagen aanduidden, zijn dichtgemaakt. In concentrische kringen, vanaf het midden, staan achtereenvolgens: (1) de 12 tekens van de dierenriem, (2) 12 vakken met de bezigheden van de maand, (3) de 24 uren van de dag en de nacht in Romeinse cijfers (in twee groepen van 12 uur), (4) 24 kleine tafereeltjes met planetenkinderen, d.w.z. soorten mensen, beroepen en bezigheden die bij de invloed van een bepaalde planeet horen, (5) een soort eeuwigdurende jaarkalender met vakjes voor 365 dagen. Telkens is de zondagletter opgegeven, een systeem met steeds terugkerende letters dat o.m. de berekening van de paasdatum moet vergemakkelijken. In sommige vakjes staan in het rood de vaste feesten van het kerkelijk jaar in het Frans. De kalender begint onderaan, iets naar rechts (ter hoogte van elf uur) en loopt in de tegengestelde richting van de wijzers van het uurwerk, (6) een smalle band, die gedeeltelijk over de lijst van het paneel loopt met de opgave in het Latijn van het aantal dagen dat in elke maand voor komt. In de hoeken staan vier personificaties van planeten afgebeeld in ronde medaillons met gotisch traceerwerk: Jupiter, Mars, Venus en Mercurius. | |
| Open in nieuw venster | |
olieverf, paneel (hout), tempera, eikenhout | |
schilderingen | |
| h 125.6 cm x b 123.4 cm; lijst: h 140.4 cm x b 139 cm x d 6.5 cm | |
| Vlaamse Primitieven |
| Individueel voorwerp | |
| Cultuurhistorisch erfgoed | |
| Overheidsbezit | |
| Deze uur-en kalenderwijzerplaat is ongetwijfeld een heel merkwaardig kunstwerk. Het stuk visualiseert op een uitzonderlijke wijze de tijd en de relatie van de mens met de natuur en het universum. Zowel in verband met zijn functie als wegens zijn iconografische betekenis vormt het een zeldzaam en onmisbaar document voor de kennis van de leef- en denkwereld van de late middeleeuwen en de kennis van de gebruiksvoorwerpen. Het schilderij heeft dan ook een grote waarde voor het collectieve geheugen. Delen van de voorstellingen uit het schilderij vindt men ook terug in handschriften, getijdenboeken en sculpturen. Vooral de kalendervoorstellingen waarin aandacht wordt geschonken aan sociale contrasten, kwamen frequent voor in getijdenboeken en brevieren van de 15de en de eerste helft van de 16de eeuw. Zowel de omvang, de rijke beschildering als de opschriften in het Frans wijzen op een opdracht in adellijke kringen. Het werk diende als een wijzerplaat voor een uurwerk met een kalender. Dit intensieve gebruik kwam het werk niet ten goede. Hoewel het mechanisme verloren ging blijft deze plaat een zeldzame, zelfs unieke getuigenis in verband met de geschiedenis van het meten van de tijd. | |
| nee | |
| Open in nieuw venster | |
| 7 april 2009 | |
| 21 april 2009 |
| S/4/0 | |
| M - Museum Leuven | |
| Leopold Vanderkelenstraat 28, 3000 Leuven | |
| Open in nieuw venster |
| ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
|
