Ambachtsregister van de Gentse huidenvetters

Beschrijving

Alternatieve titel(s):	-
Vervaardiger(s):	Onbekende vervaardiger
Datering:	1478
Officiële korte beschrijving:	Ambachtsregister van de Gentse huidenvetters, 1478, 27 x 19 cm, Oud Archief, reeks 192, nr. 1 (OA_192_01). Bij het bestellen van een nieuw, enigszins luxueus ambachtsboek of cartularium – met een lederen band met blindstempels en koperen noppen en dito sluitwerk voorzien van het wapen van het ambacht – was het gebruikelijk dat de deken, gezworenen en soms zelfs een groep leden van het ambacht zich lieten afbeelden in een miniatuur aan het begin van het register. Het voorblad of de titelpagina van het ambachtsregister van de huidenvetters of leerlooiers uit 1478 toont een scène met de deken, de vier gezworenen en de knaap of bode van het ambacht knielend in devotie tot Sint-Gillis. Aan de linkerkant is Sint-Gillis afgebeeld, gekleed als een benedictijn met een rode baret, terwijl hij voor een gewonde hinde zorgt en jagers naderen. Aan de rechterkant van het miniatuur zijn de deken, Lieven Dodoens fs. Jan, de vier gezworenen, Drioen van der Varent (als eerste), Melsin van Zwalmen, Philips Symoens en Lieven Lapaut, en de knaap van het ambacht (van wie we de naam niet kennen) afgebeeld in hun ambachtskledij. De deken draagt een witte mantel met een rode voering, terwijl de gezworenen blauwe wollen capes dragen. De miniatuur beslaat iets meer dan de helft van de pagina. Onder het miniatuur zijn acht regels tekst geschreven – de titel van het register, dat de privileges van het ambacht aankondigt – met een grote versierde initiaal D. Het landschap in de achtergrond van het miniatuur, waar Sint-Gillis en de geknielde leden van het ambachtsbestuur zijn afgebeeld, vertoont niet dezelfde sierlijke stijl en uitvoering als de randversiering op de pagina.
Link naar andere beschrijvingen:	-
Materiaal:	-
Objecttype:	Handschrift
Afmetingen:	27 x 19 cm
Thema:	Verluchte handschriften

Bescherming

Hoofdafdeling:	Individueel voorwerp
Afdeling:	Cultuurhistorisch erfgoed
Eigendomsvorm:	Overheidsbezit
Motivatie:	Deze miniatuur biedt een uniek inzicht in de status van het huidenvettersambacht in het sociaaleconomische landschap in Gent in de 15de eeuw. Het besluit om in 1478 een nieuw ambachtsregister of cartularium te maken, is waarschijnlijk gerelateerd aan de versterking van de macht van de ambachten in het stadsbestuur na de dood van Karel de Stoute. Dankzij het Groot Privilege, dat werd afgedwongen bij Maria van Bourgondië in 1477, kregen de ambachtsleiders voor het eerst sinds de bestraffing bij de Vrede van Gavere in 1453 weer aanzienlijke invloed in het stadsbestuur. De ambachten vroegen en kregen van de vorstin het herstel (de vernieuwing) van hun oude rechten en privileges, zoals uit de tekst onder de miniatuur blijkt. De anonieme miniatuurschilder heeft nauwgezet de ambtskledij en kenmerken van zijn opdrachtgevers in het ambachtsregister afgebeeld. Net zoals de geschreven documenten getuigt de illustratie in het cartularium van het belang dat de opdrachtgevers hechtten aan de symbolen van hun ambt. In de randversiering is midden onderaan het wapenschild van het huidenvettersambacht afgebeeld, al is dat grotendeels onleesbaar geworden. Dat komt waarschijnlijk door de oxidatie van het zilver als kleur van zowel de Gentse leeuw (kwartier rechts boven) als de leeuw van het ambacht, boven een hakmes of schraapmes, ook van zilver (onderste helft). Enkel de Vlaamse leeuw van sabel (zwart) – die normaal naar heraldisch rechts (voor de kijker links) kijkt, maar hier naar heraldisch links – in goud (kwartier links boven), is nog duidelijk leesbaar. Ook een tweede wapenschild, in de randversiering rechts van de miniatuur, is volledig zwart en bijna onleesbaar. Met wat goede wil kan hier een gekroonde laars worden ontwaard, wat verwijst naar het schoenmakersambacht. Dit tweede wapenschild lijkt achteraf te zijn toegevoegd, waarschijnlijk bij de fusie van de schoenmakers- en huidenvettersambachten in 1540, bij de bestraffing van Gent en van zijn ambachtsorganisaties in het bijzonder door Karel V. Deze miniatuur is iconografisch uniek door afbeeldingen van het leerlooiersambacht: in de hoeken van de pagina worden twee aspecten van het werk van de leerlooiers geïllustreerd: één persoon kapt eiken schors (dat looizuur bevat en daarom gebruikt wordt bij de bewerking van de huiden) en een ander schraapt het vlees van een huid op een schuin geplaatste boomstam of ronde werkbank. Deze afbeeldingen geven een beeld van de twee productiestappen in de bereiding van huiden. Leerlooiers waren in Gent prominent aanwezig. In de middeleeuwen woonden en werkten ze aan de naar hen vernoemde Grote Huidevettershoek, langs de Ketelvaart, en de Kleine Huidevettershoek (nu de Platteberg, aan De Krook). Daar stonden ook de schorsmolen en schorswaag. In de 16de eeuw verhuisden de leerlooiers naar de Huidevetterskaai aan de Leie, nabij de Sleepstraat, en het Huidevetterken. Verwante beroepsgroepen waren eveneens in de buurt van de Huidevettershoek gevestigd, in het nu verdwenen Riemmakersstraatje (zijstraatje van de Korianderstraat). Het Patershol was een andere wijk van lederbewerkers, die doorkruist werd door de nu verdwenen Leertouwersgracht. Straatnamen zoals Plotersgracht (ploters zijn leertouwers) en Corduwaniersstaat (corduwaniers zijn schoenmakers, die met Spaans Cordobaleer werkten) verwijzen hier nog naar. Afbeeldingen van het leerlooiersambacht in de 15de eeuw zijn zeldzaam en deze miniatuur is uniek in zijn soort (zeldzaam, belang voor het collectieve geheugen).
Beschermd door het Onroerenderfgoeddecreet:	nee
Externe link beschermingsbesluit:	Open in nieuw venster
Beschermd vanaf:	16 juni 2025
Publicatie Belgisch Staatsblad:	26 juni 2025

Bewaarplaats

Copyright afbeeldingen

Een onbekende fout heeft zich voorgedaan!

Bij het uitvoeren van uw actie liep er iets mis. Wellicht hebben we iets over het hoofd gezien. Onze excuses hiervoor. Gelieve eerst dit venster te sluiten door rechts vanboven op het kruisje te klikken, en dan uw actie opnieuw proberen uit te voeren.

Indien dit niet lukt, ververs eerst de pagina en probeer dan uw actie opnieuw. Indien het probleem zich nog steeds voordoet, gelieve ons te contacteren met onderstaande technische informatie.

Contacteer ons via mail

Algemene technische informatie over de foutmelding

Gedetailleerde technische informatie over de foutmelding

Sessie verlopen na inactiviteit van 600 minuten

Wanneer u niets doet in uw huidige tab van uw browser voor een periode van 600 minuten, wordt de sessie van uw tab automatisch verlopen.

Klik op 'Pagina herladen' om terug te gaan naar de pagina waarop u voorheen bezig was.

Meer informatie

Sessie verloopt na inactiviteit van 600 minuten (10.0 uur)

Dit venster werd geactiveerd om en dient om u te waarschuwen dat uw sessie in 5 minuten zal verlopen.

Wanneer u niets doet in uw huidige tab van uw browser voor een periode van 600 minuten, wordt de sessie van uw tab automatisch verlopen.

Uw sessie zal verlopen in : minuten.