Missaal van Berchem
Missaal van de Sint-Michielsabdij | |
Onbekende vervaardiger | |
| 1140 | |
| Missaal uit het tweede kwart van de 12de eeuw, met aanvullingen die in de 15de eeuw aanvangen, gotische minuskel, Latijn, 205 folio’s, lederen band over houten platten (ca. 1400) | |
| Open in nieuw venster | |
perkament | |
Handschrift, manuscripten | |
| 32.6 x 22.7 cm | |
| Verluchte handschriften |
| Individueel voorwerp | |
| Cultuurhistorisch erfgoed | |
| Bezit kerkfabriek | |
| Het Missaal van Berchem, ook bekend als het Missaal van de Sint-Michielsabdij, is een zeldzaam, in het Latijn opgesteld Missale Plenarium en het oudst bewaarde liturgische premonstratenzerhandschrift in de Lage Landen (zeldzaam). Het bevat één schitterende volbladminiatuur, twee decoratieve initialen en grote aanvangsletters bij het begin van de gebeden. De inhoud van het missaal is een unieke getuige van de vroege Antwerpse liturgie die zich ontwikkelde in de Sint-Michielsabdij onder de Orde van de Premonstratenzers. De premonstratenzers, norbertijnen of witheren werden in 1121 gesticht in het Franse Prémontré, volgens de regel van de bisschop Norbertus van Xanten, die kort hierna door de bisschop van Kamerijk naar Antwerpen werd gestuurd om ketterse stromingen te bestrijden. In 1124 werd in de Sint-Michielsabdij een regulier kapittel gesticht. Artistiek gezien is de volbladminiatuur met een kruisigingstafereel vermoedelijk ontstaan in een zusterabdij van de premonstratenzers in het Maasland. De volbladminiatuur van de kruisiging sluit aan bij de Romaanse traditie, die Christus niet lijdend voorstelt, maar sereen. Zijn bloed wordt opgevangen in een kelk aan de voet van het kruis. De drie figuren, Christus, Maria en Johannes de Doper, steken af tegen de felle blauwe achtergrond met de zon, de maan en met sterren bezaaid. Voor deze details, de nimbussen en de decoratieve omlijsting van de drie figuren werd bladgoud gebruikt. Uniek is het middeleeuwse paars gekleurde zijden textielen doekje dat het volblad miniatuur bedekt. Meestal zijn fragiele attributen als deze beschermgordijnen voor miniaturen verdwenen in de loop van de eeuwen (bijzondere artistieke waarde; bijzondere waarde voor het collectieve geheugen). | |
| nee | |
| Open in nieuw venster | |
| 16 juni 2025 | |
| 26 juni 2025 |
| 898642 | |
| Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience | |
| Hendrik Conscienceplein 4, 2000 Antwerpen | |
| Open in nieuw venster |
| ||||||||
| ||||||||
|
