Reliekostensorium van de heilige Joannes Nepomucenus
- | |
Hubertus Franciscus Willick, onbekende vervaardiger, Antonius Ferdinandus de Schepper | |
| 1740 - 1762 | |
| Het zilveren, deel vergulde reliekschrijn kwam in drie fases tot stand. De reliektombe met beeld van de heilige Joannes Nepomucenus werd in 1740–1743 door de Dendermondse zilversmid Hubertus Franciscus Willick (1700–1760) vervaardigd. Het chronogram op het schrijn verwijst naar 1739, het jaar waarin de reliek door Mgr. Joannes Baptiste De Smet, bisschop van Gent, werd geapprobeerd. De twee geknielde kreupelen zouden er in 1749 aan toegevoegd zijn. De twee putti die de heilige Joannes Nepomucenus flankeren werden in 1764 door de lokale zilversmid Antonius Ferdinandus de Schepper en zijn gezel, een zekere Bovadella, vervaardigd. Het merendeel van de ex-voto’s die door De Schepper gerecycleerd werden, dateerden van voor 1750. | |
| Open in nieuw venster | |
verguld, zilver, hout | |
reliekhouders voor lichaamsdelen | |
| totale hoogte 146 cm, reliektombe 81.5 cm hoog, 78 x 54 cm, beeld heilige Joannes Nepomucenus 47 cm hoog, voetstuk 18 cm hoog | |
| edelsmeedkunst |
| Individueel voorwerp | |
| Cultuurhistorisch erfgoed | |
| Bezit kerkfabriek | |
| De iconografie van de heilige Joannes Nepomucenus, die in landen als Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië een bloeiende verering kende, is in de Nederlanden erg zeldzaam. Een vroeg voorbeeld van de verering van de heilige in Vlaanderen is het imposante reliekschrijn uit de Sint-Niklaaskerk van Sint-Niklaas. Ook het Weense reliekostensorium uit 1752 sluit wellicht aan bij een intensivering van de devotie van de heilige Joannes Nepomucenus na zijn canonisering in Praag in 1729. Het reliekostensorium van Joseph Moser heeft niet alleen een bijzonder belang voor het collectieve geheugen als getuige van deze devotie in Vlaanderen, de iconografie van het stuk bundelt daarenboven talrijke elementen uit de hagiografisch geïnspireerde afbeeldingstraditie van de heilige Joannes Nepomucenus. Nepomucenus, onder meer vicaris-generaal van het aartsbisdom Praag (bonnet) en kanunnik in de Sint-Vitusdom, uitte kritiek op de wreedheden van Koning Wenceslas (1361–1419) en was de biechtvader (stola) van de koningin, wiens biechtgeheim hij weigerde te breken (tong met hangslot). Wenceslas liet hem in 1393 ombrengen door foltering en verdrinking in de Moldau. Volgens de legende bestrooide de Moeder Gods het in een lichtgevend waas (cartouchevorm) drijvende verdronken lichaam met sterren uit haar stralenkrans (sterrenkrans). De heilige Joannes Nepomucenus werd onder andere aanbeden als patroon van schippers en vlotters (roeispaan als symbool voor de bevaarbaarheid van de rivier), en ter bescherming van gevaren op het water. Deze reliekhouder van de heilige Joannes Nepomucenus werd in 1753 door Keizerin Maria Theresia geschonken aan de Broederschap van Joannes Nepomucenus in de Sint-Walburgiskerk. In de Sint-Pauluskerk is ook het Latijnse authenticiteitscertificaat bewaard van de hand van Ignatius Kampmiller S.J., biechtvader van de keizerin van Hongarije en Bohemen. Tot de schenking behoorde ook een reeks kazuifels in de Sint-Pauluskerk. De in 1817 afgebroken Sint-Walburgiskerk was een van de oudste kerken van Antwerpen, gelegen op een platform aan de Schelde ter hoogte van het huidige Steen. Het stuk documenteert niet alleen een maritieme patroonsdevotie, maar behoort tot de laatste toevoegingen aan het patrimonium van de Sint-Walburgiskerk. Door zijn herkomstgeschiedenis is de reliekhouder historisch zeer interessant, zowel op Vlaams (de Oostenrijkse Nederlanden) als op Antwerps vlak (uniek, belang voor het collectieve geheugen). | |
| nee | |
| Open in nieuw venster | |
| 21 juni 2023 | |
| 18 oktober 2023 |
| - | |
| Sint-Nicolaaskerk (Sint-Niklaas) | |
| Sint-Nicolaasplein 1, 9100 Sint-Niklaas | |
| Open in nieuw venster |
| ||||||||
|
