Reliekschrijn van de heilige Joannes Nepomucenus
- | |
Hubertus Franciscus Willick, onbekend meester, Antonius Ferdinandus de Schepper | |
| 1762 | |
| Zilver, gedeeltelijk verguld, en hout - Opschriften zie. motivatie | |
| Open in nieuw venster | |
zilver, hout | |
zilversmeedkunst | |
| H: 146 cm (Reliektombe 81,5 cm hoog, 78 x 54 cm; Beeld heilige Joannes Nepomucenus 47 cm hoog; Voetstuk 18 cm hoog | |
| edelsmeedkunst |
| Individueel voorwerp | |
| Artistiek erfgoed | |
| Bezit kerkfabriek | |
| Het reliekschrijn van de heilige Joannes Nepomucenus kwam in drie fases tot stand. De reliektombe met beeld van de heilige Joannes Nepomucenus werd in 1740–1743 door de Dendermondse zilversmid Hubertus Franciscus Willick (1700–1760) vervaardigd. Het chronogram op het schrijn verwijst naar 1739, het jaar waarin de reliek door Mgr. Joannes Baptiste De Smet, bisschop van Gent, werd geapprobeerd: “sanCtI JoannIs nepoMUCenI / aUthentICas reLIqUIas, / hUIC theCae InCLUsas / Venerare”. De twee geknielde kreupelen zouden in 1749 aan toegevoegd zijn. De twee putti die de heilige Joannes Nepomucenus flankeren, werden in 1764 door de lokale zilversmid Antonius Ferdinandus de Schepper en zijn gezel, een zekere Bovadella, vervaardigd. Kerkmeester J.J. Brijs financierde de engeltjes onder andere met de offer- en kerkpenningen en de verkoop van offeranden. Ook De Schepper kocht een deel van de geofferde ex-voto’s op. Het merendeel van de ex-voto’s die door De Schepper gerecycleerd werden, dateerden van voor 1750. Het volledige schrijn werd in oktober 1838 door d’heer Linteloo te St Nicolaes vernieuwd en in 1993 door de firma Verdonck uit Gent hersteld. Bij deze laatste gelegenheid werd een plaatje op de achterzijde van de houten sokkel gemonteerd. Het schrijn uit de Sint-Niklaaskerk van Sint-Niklaas is een vroeg voorbeeld van de verering van de heilige Joannes Nepomucenus in Vlaanderen en heeft dus een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen. Deze Zuid-Boheemse martelaar, ca. 1345 geboren in Pomuk en in 1393 overleden in Praag, werd in 1729 heilig verklaard. Het martelaarschap van de heilige Nepomucenus wordt zowel in reliëf – de verdrinking van Joannes Nepomucenus in de Moldau – als sculpturaal weergegeven. Door het succes van de lokale verering werd de reliektombe tweemaal uitgebreid en werd hiervoor geofferd zilverwerk ingesmolten. De iconografie van de heilige Joannes Nepomucenus, die in landen als Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië een bloeiende verering kende, is in de Nederlanden erg zeldzaam. Het schrijn van hoge artistieke waarde kwam op een scharnierpunt in de stijlontwikkeling tot stand en sluit perfect aan bij de (regionale) ontwikkeling van de ornamentiek in de Vlaamse beeldhouwkunst ca. 1740 (schakelfunctie). Het vertegenwoordigt nog de somptueuze laat-barok (rijke symmetrische ornamentiek) en kondigt tegelijkertijd de rococo aan (asymmetrisch cartouche rond het reliëf). De historiek van het schrijn is bijzonder goed gedocumenteerd en is van bijzonder belang voor de studie van de lokale productiecentra die in dit specifiek geval kan concurreren met de productie van grotere centra als Antwerpen en Gent. Bovendien illustreert het zeer goed de mobiliteit van edelsmeden die in dit geval zeer goed aanvoelen waar het economisch rendabel is om zich te vestigen. Hubertus Franciscus Willick, geboren te Ath, huwt in 1726 met Anna Spanoghe (1699–1758), dochter van de Dendermondse zilversmid Antoon Spanoghe. Na een kort verblijf te Lokeren van 1726 tot 1729 vestigt hij zich definitief als zilversmid te Dendermonde en ligt hij aan de basis van een bloeiend atelier. Zijn Wase connectie levert hem enkele bijzondere opdrachten in Sint-Niklaas, waaronder de reliektombe van de heilige Joannes Nepomucenus, op. Ook de rol van ambulante knechten wordt via de toegevoegde putti geïllustreerd. De gemelde Bovadilla, een familienaam die vooral in het Brugse voorkomt, werkte voor de Sint-Niklase zilversmid Antonius Ferdinandus de Schepper. Wellicht gaat het om Joseph Bovadilla die van 3 oktober 1748 tot 21 december 1752 in de leer was bij de Gentse zilversmid Adrianus Loridon. | |
| nee | |
| Open in nieuw venster | |
| 23 maart 2023 | |
| 9 augustus 2023 |
| - | |
| Sint-Nicolaaskerk (Sint-Niklaas) | |
| Sint-Nicolaasplein 1, 9100 Sint-Niklaas | |
| Open in nieuw venster |
|
